رفتار حجاج با یکدیگر باید برادرانه باشد

یکی از لوازم حجِّ به معنای درست کلمه، این است که حجّاج در عرصه‌ی حج و در میدان این فریضه‌ی بزرگ اسلامی، به معنای واقعی کلمه برادرانه با هم رفتار کنند؛ به چشم برادر به یکدیگر نگاه کنند، نه به چشم بیگانه، نه به چشم دشمن؛ به چشم کسانی به هم نگاه کنند که به سمت یک هدف در حال حرکتند؛ یک چیز را می‌جویند؛ بر گرد یک محور حرکت می‌کنند. اینکه فرمودند: فَلا رَفَثَ وَ لا فُسوقَ وَ لا جِدالَ فِی الحَجّ، مراد از "لا جدال" جدال با دشمن نیست؛ اتّفاقاً حج مظهر جدال با دشمن است. بعضی از کج‌بین‌ها و بددل‌ها خواسته‌اند این‌جور بگویند که "لا جدال فی الحجّ"؛ شما چرا در حج مراسم برائت برپا می‌کنید؟ این جدالی که در برائت هست، جدال با شرک است، جدال با کفر است؛ این جزو اساسی‌ترین خطوط حیات اسلامی است؛ آن جدالی که در حج نباید باشد، جدال برادران با یکدیگر است، جدال مؤمنین با یکدیگر است، جدال دل‌های معتقد به توحید با یکدیگر است؛ این جدال نباید باشد. باید سعی بکنیم که نه فقط جدال زبانی نداشته باشیم، تنافر قلبی هم نداشته باشیم؛ درست عکس آن چیزی که امروز دشمنان اسلام درصدد ایجاد آن در جامعه‌ی اسلامی‌اند؛ این را توجّه داشته باشید.