آنچه مهم است این است که ما بدانیم حج یکی از نقاط قوّت آیین مقدّس اسلام است؛ گرچه نقاط قوّت در مجموعهی شریعت اسلامی یکی دوتا نیست، کم نیست، امّا حج به خاطر این خصوصیّاتی که در آن هست - که کمابیش همه با این خصوصیّات آشنا هستیم - یک برجستگیای دارد؛ در واقع میشود گفت که حج مایهی اقتدار جامعهی اسلامی است، مایهی اقتدار امّت اسلامی است. آن روزی که ما مسلمانها در کشورهای مختلف، از مذاهب مختلف این توفیق را پیدا کنیم، این بلوغ فکری را پیدا کنیم که در واقع و به معنای حقیقی کلمه "امّت اسلامی" را تشکیل بدهیم - که متأسّفانه تا حالا ما مسلمانها این توفیق را پیدا نکردیم و به این بلوغ سیاسی و فکری و اخلاقی نرسیدیم - و بتوانیم مجموعهی مسلمانها از اقصای شرق عالم تا منتهای غرب عالم اسلامی یک امّت باشیم، ولو با دولتهای مختلف، آن روز خواهیم فهمید که حج چگونه مایهی اقتدار و استحکام و اعتلا و آبرومندی این امّت است.